Wysoki poziom trójglicerydów oraz lipoprotein LDL jest powszechnym i coraz bardziej poważniejszym problemem wśród Polaków. Nieprawidłowy styl życia, dieta bogate w nasycone kwasy tłuszczowe oraz mała ilość warzyw i owoców, spowodowała wzrost zachorowań na choroby układu krążenia, które są jedną z podstawowych przyczyn zgonów. W dzisiejszym artykule przedstawię aktualny stan wiedzy na temat diety w obniżaniu poziomu LDL i trójglicerydów.

Choroby sercowo – naczyniowe przyczyniają się do 18 milionów zgonów na całym świecie, a także powodują podobną ilość zdarzeń sercowo – naczyniowych niezwiązanych ze śmiercią. Podwyższony poziom cholesterolu o niskiej gęstości (LDL) odpowiada za połowę przypadków wystąpienia zawału serca oraz za ¼ udarów¹.

Cholesterol – definicja

Potocznie cholesterolem nazywamy lipoproteiny, które krążą w naszym osoczu – lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL) oraz lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL).

W organizmie człowieka większość lipidów (w tym cholesterol) jest transportowana w postaci lipoprotein, czyli kompleksów tworzonych z białkami.

Lipoproteiny dzielimy ze względu na gęstość:

• Chylomikrony, lipoproteiny o bardzo małej gęstości (ang. very low-density lipoproteins, VLDL),
• Lipoproteiny o pośredniej gęstości (ang. intermediate-density lipoproteins, IDL),
• Lipoproteiny o małej gęstości (ang. low-density lipoproteins, LDL),
• Lipoproteiny o dużej gęstości (ang. highdensity lipoproteins, HDL).

Cholesterol w organizmie jest bardzo potrzebny, bowiem pełni wiele ważnych funkcji. Między innymi wchodzi w skład błon i kwasów żółciowych, a także jest prekursorem hormonów sterydowych kory nadnerczy i gonad.

Cholesterol – normy

Cholesterol pochodzi ze źródeł endo- i egzogennych. Większość z nas, stara się ograniczyć cholesterol egzogenny, czyli ten pochodzący z pożywienia. Ilość cholesterolu egzogennego to około 20-40%, reszta – 60-80% pochodzi z endogennej syntezy. Dla pokrycia zapotrzebowania na cholesterol, wystarczy cholesterol endogenny.

Cholesterol występuje we wszystkich tkankach zwierzęcych, nie spotkamy się z nim w budowie tkanek roślinnych.

Ze względu na pokrycie zapotrzebowania na cholesterol z endogennych źródeł – trudno ustalić normy spożycia. W Europie średnio spożywa się około 300 mg cholesterolu na dzień. Uznano to za poziom bezpieczny.

Ile cholesterolu spożywają Polacy?

Mężczyźni spożywają średnio 344 mg/d, natomiast kobiety około 234 mg/d.

Prawidłowe wartości lipidogramu:

Profil lipidowy	Norma
Cholesterol całkowity	poniżej 190 mg/dl (5,0 mmol/l)
HDL cholesterol	powyżej 40 mg/dl (1,0 mmol/l) u mężczyzn powyżej 46 mg/d (1,2 mmol/l)l u kobiet
LDL cholesterol	poniżej 115 mg/dl (3,0 mmol/l)
TG tri glicerydy	poniżej 150 mg/dl (1,7 mmol/l)
Osoba z grupy ryzyka: Cholesterol całkowity: LDL	poniżej 175 mg/dl lub 4,5 mmol/l poniżej 100 mg/dl lub 2,5 mmol/

Źródła cholesterolu

Tak jak wspomniałam wyżej cholesterol egzogenny jest dostarczany wraz z pożywieniem. Źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego oraz tłuszcze zwierzęce. Na przykład:

• żółtko jaja kurzego zawiera 1062 mg cholesterolu/100 g produktu;
• wątróbka kurczaka 380 mg/100g;
• ser feta 89 mg/100g;
• kabanosy 86 mg/100g.

Nadmiar cholesterolu

Powoduje miażdżycę, czyli chorobę tętnic, która prowadzi do ich zwężenia. Przyczyną zwężenia jest blaszka miażdżycowa, która zbudowana jest głównie z cholesterolu. Prowadzi to do zmniejszenia przepływu krwi, a w rezultacie do niedotlenienia narządów.  Bezpośrednimi czynnikami miażdżycy są: podwyższony poziom cholesterolu we frakcji LDL, VLDL, triacylogliceroli oraz obniżony poziom HDL.

Dieta

Potwierdzono badaniami, że dieta śródziemnomorska chroni przed chorobami układu krążenia poprzez kilka mechanizmów np. obniżenie poziomu cholesterolu LDL. Dodanie lub zwiększenie spożycia oliwy z oliwek oraz orzechów, które są źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) i przeciwutleniaczy, zmniejsza cechy aterogenne (miażdżycowe), takie jak: odporność na utlenianie, wielkość, skład i cytotoksyczność, frakcji LDL².

Kolejne badanie również potwierdza dobroczynny wpływ NNKT na obniżenie poziomu LDL. Włączenie 43g migdałów na dzień do diety wpłynęło również na zwiększenie poziomu HDL. Dieta ta składała się z 51% węglowodanów, 16% białka oraz 32% tłuszczy, w tym 8% tłuszczy nasyconych. Porównano wyniki badań z pacjentami, którzy stosowali dietę, w której 58% stanowiły węglowodany, 15% białka oraz 26% tłuszcze, w tym 8% tłuszcze nasyconych. Wywnioskowano, że zastąpienie węglowodanowych przekąsek migdałami wpływa na wzrost poziomu HDL³.

100 osób z łagodną oraz umiarkowaną hipercholesterolemią włączono do badania, w którym jedna grupa (licząca 50 osób) była pod opieką dietetyka, a pozostałe 50 osób otrzymywało standardowe porady od lekarza. Obie grupy były na diecie obniżającej poziom cholesterolu LDL z dodatkiem steroli roślinnych (trzy porcje dziennie przez 6 tygodni). Osoby będące pod kontrolą dietetyka znacznie poprawiły swoje nawyki żywieniowe, zwiększyły aktywność fizyczną oraz spożywały większe ilości fitosteroli roślinnych. Po 6 tygodniach poziom LDL zmniejszył się w obu grupach w porównaniu do wartości wyjściowej bez istotnych różnic między grupami. W 12. tygodniu poziom LDL uległ dalszej znaczącej poprawie tylko u osób będących pod opieką dietetyka (P=0,006) w porównaniu do tygodnia 6. Całkowity cholesterol, LDL i trójglicerydy były znacznie niższe w grupie z dietetykiem w porównaniu do grupy z lekarzem w 12. tygodniu⁴.

Podsumowując zwiększenie aktywności fizycznej, ograniczenia spożycia tłuszczów nasyconych (SFA), jedzenie ryb dwa razy w tygodniu, spożywania dużej ilości świeżych owoców i warzyw oraz ograniczenia spożycia soli powoduje obniżenie poziomu LDL i trójglicerydów, a zwiększa poziom HDL⁵.

Literatura

1. Yusuf, S., Bosch, J., Dagenais, G., Zhu, J., Xavier, D., Liu, L., … & Avezum, A. (2016). Cholesterol lowering in intermediate-risk persons without cardiovascular disease. New England Journal of Medicine, 374(21), 2021-2031.
2. Hernáez, Á., Castañer, O., Goday, A., Ros, E., Pintó, X., Estruch, R., … & Martínez‐González, M. Á. (2017). The Mediterranean Diet decreases LDL atherogenicity in high cardiovascular risk individuals: a randomized controlled trial. Molecular nutrition & food research, 61(9), 1601015.
3. Berryman, C. E., Fleming, J. A., & Kris-Etherton, P. M. (2017). Inclusion of almonds in a cholesterol-lowering diet improves plasma HDL subspecies and cholesterol efflux to serum in normal-weight individuals with elevated LDL cholesterol. The Journal of nutrition, 147(8), 1517-1523.
4. Sialvera, T. E., Papadopoulou, A., Efstathiou, S. P., Trautwein, E. A., Ras, R. T., Kollia, N., … & Koutsouri, A. (2018). Structured advice provided by a dietitian increases adherence of consumers to diet and lifestyle changes and lowers blood low‐density lipoprotein (LDL)‐cholesterol: the Increasing Adherence of Consumers to Diet & Lifestyle Changes to Lower (LDL) Cholesterol (ACT) randomised controlled trial. Journal of human nutrition and dietetics, 31(2), 197-208.
5. Magriplis, E., Sialvera, T. E., Papadopoulou, A., Efstathiou, S. P., Trautwein, E. A., Goumas, G., … & Zampelas, A. (2019). Effectiveness and easiness of adherence to behavioural guidelines for diet and lifestyle changes for cholesterol‐lowering: the Increasing Adherence of Consumers to Diet & Lifestyle Changes to Lower (LDL) Cholesterol (ACT) randomised controlled trial. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 32(5), 607-618.